سیرجان یکی از شهرهای قدیمی استان کرمان است که در فاصله ۹۶۰ کیلومتری از تهران و ۱۷۵ کیلومتری از کرمان واقع‌شده است. جمعیت سیرجان بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۹۹ هزار نفر اعلام شد. سیرجان یکی از شهرهای صنعتی و اقتصادی کشور است و منطقه ویژه اقتصادی محسوب می‌شود. ارتفاع شهر سیرجان از سطح دریا ۱۷۶۶ متر است و این شهر نسبت به شهرهای نیمه کویری دیگر ایران هوایی معتدل‌تر و ملایم‌تر دارد و یکی از تولیدکنندگان اصلی پسته در استان کرمان است.

جغرافیای شهر سیرجان

سیرجان در جنوب غربی استان کرمان و در تقاطع راه‌های شوسه آسفالته چهار استان فارس، کرمان، هرمزگان و یزد و در مسیر راه اصلی تهران _ بندرعباس واقع‌شده است. سیرجان از شمال به شهربابک و رفسنجان، از شرق به شهرستان بردسیر و بافت، از جنوب به شهرستان حاجی‌آباد هرمزگان، از غرب به شهرستان نیریز فارس محدود می‌شود.

سیرجان زمستان‌هایی سرد و خشک دارد و هوای این شهر در بهار بسیار دل‌انگیز و معتدل است. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت «ابراهیم‌آباد» در جنوب شرقی سیرجان قرارگرفته و حداقل ۱۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

وجه تسمیه شهر سیرجان

اظهارنظرهای زیادی در رابطه با وجه‌تسمیه سیرجان وجود دارد ولی یکی از موثق‌ترین روایات به نام‌گذاری شهر از عصر ساسانی برمی‌گردد. در عصر ساسانیان، در سیرجان قنات‌های زیادی وجود داشت و در اصطلاح این منطقه از آب سیر بود، به همین دلیل نام آن را «سیرگان» یا «سیرکان» می‌خواندند.

عده‌ای هم بر این باور هستند که کلمه «کان» یا «گان» به معنی معدن است و دلیل اضافه شدن آن به اسم سیرگان، وجود معادن بزرگ در این منطقه بود.

تاریخچه شهر سیرجان

گشتاسب یکی از پادشاهان قدیم ایران، پس از پذیرفتن دین زرتشت به کوهی به نام «تمبور» رفت و در آن به عبادت پرداخت. این کوه در محل سیرجان امروزی قرار دارد و بسیاری از محققان ازجمله باستانی پاریزی این مسئله را تائید کرده‌اند.

ساخت سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. سیرجان پس از اسلام به‌عنوان یکی از چهار ولایت کرمان شناخته می‌شد. شهر قدیم سیرجان در محل قلعه سنگ، در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد، و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده است. سیرجان دو سال بعدازاین تاریخ به دست ایدکو سردار تیمور محاصره و تخریب می‌شود. ساکنان باقی‌مانده سیرجان به محلی در همان نزدیکی به نام «باغ بمید» می‌روند و شهر امروزی سیرجان را می‌سازند اما سیرجان بازهم مورد هجوم قرار می‌گیرد و محمود سیرجان را غارت می‌کند. سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، «میرزا سعید کلانتر» در جنوب باغ بمید، روستایی ساخت که سعیدآباد نام گرفت. سعیدآباد درواقع محل دقیق سیرجان امروزی است.

پوشش شهر سیرجان

پوشش محلی سیرجان، لباس محلی کرمانی است و این منطقه لباس محلی خاصی ندارد. از پوشاک زنانه می‌توانیم به چارقد، پیچه، چادردلاغ، شلیت، پیرن، یل، ساغری، گیوه و گالش اشاره کنیم.

پوشاک محلی مردانه شامل انواع کلاه‌های نمدی، شاپو، بافتنی، پیراهن، قبا، پاپوشه، پاپیچ و مچ پیچ می‌شود.

گویش و زبان شهر سیرجان

مردم سیرجان به لهجه کرمانی صحبت می‌کنند، این لهجه یکی از لهجه‌های زبان فارسی است.

آداب‌ و رسوم شهر سیرجان

سیرجانی‌ها هم مانند همه مردم کشور نوروز را باشکوه جشن می‌گیرند، یکی از سنت‌های خاص آن‌ها نزدیک به نوروز، پخت کماچ است. کماچ درواقع نوعی شیرینی سنتی است که با آرد گندم پخته می‌شود. این شیرینی تنها در ایام نوروز پخته می‌شود.

یکی دیگر از آیین‌های نوروز، شنبه گردی است. طبق این رسوم مردم هرساله با فرارسیدن اولین شنبه سال جدید به دل طبیعت رفته و به اشیای سیاه نگاه نمی‌کنند. بر اساس این رسم باید در روز شنبه اول سال از دیدوبازدید اقوام پرهیز کرد.

غذای محلی شهر سیرجان

از غذاهای سنتی سیرجان و کرمان می‌توانیم به پلو سیرجانی، آبگوشت بادمجان و کشک، آبگوشت زیره، آش گندم شیر، اوماچ آش، خورشت بزقورمه، خورش به آلو، زیره پلو و کشک کدو اشاره‌کنیم.

جاذبه‌های تاریخی شهر سیرجان

از جاذبه‌های تاریخی سیرجان باید به قلعه سنگ سیرجان، بازار تاریخی سیرجان، بادگیر چپقی، یخدان‌های دوقلو، خانه حاج رشید، عمارت سعید نیا، روستای تاریخی کران، باغ سنگی و عمارت صدر زاده اشاره کرد.

از موزه‌های سیرجان باید به موزه تاریخ و مردم‌شناسی، موزه سنگ‌های تزئینی، موزه دیرینه‌شناسی و موزه دستبافته های عشایری اشاره کرد.

جاذبه‌های طبیعی شهر سیرجان

از جاذبه‌های طبیعی سیرجان و مناطق خوش آب‌وهوای این محدوده می‌توان به منطقه خوش آب‌وهوای پاریز، منطقه حفاظت‌شده سیاه کوه، منطقه کوهستانی چهار گنبد و منطقه گدار اشاره کرد.